جلسه دفاعیه دانشجو زینب معطرزاده رشته تحصیلی علوم قرآنی - گرایش اعجاز در مقطع کارشناسی ارشد با عنوان: تبیین مؤلفه‌های خودشفقت‌ورزی و حمایت فردی و اجتماعی در قرآن کریم، با تأکید بر دیدگاه کریستین نف با راهنمایی جناب آقای دکتر مسعود اقبالی و داوری سرکار خانم دکتر زهره نریمانی در دانشکده علوم قرآنی کرمانشاه برگزار گردید.

در بخشی از این پایان نامه می خوانیم:

این پژوهش با هدف تبیین مؤلفه‌های سه‌گانه خودشفقت‌ورزی بر اساس الگوی کریستین نف (شامل مهربانی با خود در برابر قضاوت خود، بشریت مشترک در برابر انزوا، و آگاهی‌ذهنی در برابر همانندسازی افراطی) در بستر آموزه‌های قرآن کریم انجام شد. نتایج این تحلیل کتابخانه‌ای-توصیفی به وضوح نشان داد که ساختار روان‌شناختی عمیق خودشفقت‌ورزی نه تنها با اصول دینی اسلام در تعارض نیست، بلکه قرآن کریم از دیرباز چهارچوب‌ها و زمینه‌های لازم برای نهادینه‌سازی هر یک از این مؤلفه‌ها را در وجود انسان فراهم آورده است. در حقیقت، آموزه‌های قرآنی یک منبع الهی و عملی برای دستیابی به سلامت روان از طریق خودپذیری و مهربانی درونی ارائه می‌دهند.

مولفه «مهربانی با خود در برابر قضاوت خود» در قرآن کریم ریشه در مفهوم وسیع «رحمت الهی» دارد. آیات متعدد قرآنی که بر بخشش، عفو و عدم ناامیدی از رحمت خداوند تأکید می‌کنند، مستقیماً به فرد می‌آموزند که نسبت به قصورها و اشتباهات خود رویکردی عادلانه و مهربانانه داشته باشد، نه قضاوتی سخت و خود ویرانگر. این رویکرد، انسان را دعوت می‌کند که همچنان که خداوند با بندگان خود با مهربانی برخورد می‌کند، فرد نیز باید با پذیرش ضعف‌های انسانی، با خود مهربان باشد و به جای سرزنش، به اصلاح و توبه بپردازد.

مؤلفه «بشریت مشترک در برابر انزوا»، که هسته مرکزی خودشفقت‌ورزی از دیدگاه نف است، در قرآن به روشنی در مفهوم «اخوت ایمانی» و وحدت نوع بشر تجلی می‌یابد. قرآن با خطاب به «یا ایها الناس» (ای مردم)، بر ریشه‌ی واحد آفرینش انسان‌ها تأکید می‌کند و شکست‌ها، رنج‌ها و نقصان‌ها را امری همگانی و مشترک معرفی می‌نماید. این دیدگاه قرآنی، حس انزوا و تفاوت را در هنگام مواجهه با مشکلات از میان برمی‌دارد و به فرد یادآوری می‌کند که تجربه او بخشی از تجربه عمومی و مشترک انسانی است، که این خود زمینه‌ساز پذیرش و کاهش رنج‌های ناشی از تنهایی است.

«آگاهی ذهنی در برابر همانندسازی افراطی»، به عنوان سومین مؤلفه، با مفاهیمی چون «تفکر»، «تدبر» و «تقوا» در قرآن پیوند می‌خورد. «تقوا» به معنای نوعی آگاهی و خویشتن‌بانی است که فرد را قادر می‌سازد بدون غرق شدن در افکار و احساسات منفی (همانندسازی افراطی)، آن‌ها را مشاهده کند. «تدبر» در آیات و نشانه‌های الهی نیز، فرد را به وضعیت ذهنی آگاهانه و دوری از واکنش‌های هیجانی ناپایدار دعوت می‌کند و به این ترتیب، زمینه‌ای قرآنی برای تمرین آگاهی‌ذهنی فراهم می‌سازد که هدف آن دوری از نشخوار فکری و قضاوت‌های لحظه‌ای است. در امتداد خودشفقت‌ورزی درونی، قرآن کریم بر تقویت «حمایت فردی» نیز تأکید دارد. حمایت فردی در اینجا به معنای ایجاد یک سیستم حمایتی درونی قوی بر پایه ایمان است که از طریق توکل، صبر و پناه بردن به قدرت مطلق الهی حاصل می‌شود. این اتکای درونی، فرد را در مواجهه با مشکلات زندگی توانمند می‌سازد و به او اطمینان می‌بخشد که در مسیر پیشرفت و مقابله با ناملایمات تنها نیست. افزون بر حمایت فردی، آموزه‌های قرآن قویاً بر اهمیت «حمایت اجتماعی» تأکید می‌ورزند و دستورالعمل‌هایی صریح برای ایجاد شبکه‌ای از پشتیبانی همگانی هستند. چنین جامعه‌ای، بار مسئولیت و رنج فرد را کاهش داده و محیطی امن و سرشار از همدلی ایجاد می‌کند که در آن، هر فرد احساس تعلق و ارزشمندی می‌کند.

این پژوهش نشان داد که حمایت اجتماعی در قرآن، نقش یک کاتالیزور بیرونی را برای مؤلفه‌های درونی خودشفقت‌ورزی ایفا می‌کند. جامعه‌ای که بر اساس اصول تعاون و محبت متقابل بنا شده باشد، بستر مناسبی را برای شکوفایی مهربانی با خود و احساس بشریت مشترک (مولفه‌های نف) فراهم می‌آورد، زیرا قضاوت اجتماعی کاهش یافته و انزوای فردی به حداقل می‌رسد. بنابراین، دیدگاه کریستین نف، به عنوان یک ابزار روان‌شناختی مدرن، می‌تواند به عنوان لنزی برای درک هرچه عمیق‌تر و عملی‌تر ابعاد روان‌شناختی آموزه‌های قرآن در خصوص سلامت روان عمل کند. این تلفیق، نشان‌دهنده آن است که قرآن کریم نه تنها یک راهنمای معنوی، بلکه یک دستورالعمل جامع برای بهزیستی روانی و اجتماعی است که می‌تواند در مشاوره‌های روان‌شناختی با رویکرد دینی و در تربیت نسل‌های آینده مورد استفاده قرار گیرد.

  نتایج حاکی از آن است که قرآن کریم با فراهم آوردن زمینه‌های رحمت درونی، اتصال به شبکه بشریت، و آگاهی ذهنی (خودشفقت‌ورزی) و همچنین با دستورالعمل‌های محکم برای حمایت‌های فردی و اجتماعی، یک نظام جامع و فراگیر برای دستیابی به سلامت کامل روحی و اجتماعی انسان ارائه می‌دهد. این نظام الهی، نه تنها راه را برای پذیرش خویشتن هموار می‌کند، بلکه به ایجاد جامعه‌ای سالم، همدل و متحد که در آن سطوح رفاه و شادکامی افزایش یابد، منجر می‌شود و از این رو، مفاهیم مورد بررسی دارای اهمیت چندگانه، اعم از دینی و روان‌شناختی هستند.

مهمترین سرفصل های این پایان نامه عبارتند از:

فصل اول: کلیات پژوهش

فصل دوم : بررسی جلوه‌های خود شفقت ورزی قرآن، روانشناسی و قضاوت درباره آن

فصل سوم : بررسی جلوه‌های خود شفقت ورزی قرآن و روانشناسی و پذیرش شرایط انسانی

فصل چهارم : تبیین حمایت فردی و اجتماعی بر اساس آموزه های قرآنی

این پایان نامه در نهایت با کسب درجه عالی در این دانشکده پذیرفته شد.